یکی از محبوب‌ترین پارچه‌های ایرانی از زمان‌های گذشته تاکنون پارچه جاجیم است. این پارچه زیبا به‌عنوان یکی از معروف‌ترین صنایع دستی ایران مطرح شده است. این پارچه عرض کمی دارد و ضخیم است. پارچه جاجیم در فرآیند تولید با پودهای بسیار کلفتی بافته می‌شود. به‌همین علت پارچه شکلی مشابه با گلیم پیدا می‌کند.
در ادامه می‌خواهیم به بررسی کاربرد پارچه جاجیم و ویژگی‌های آن بپردازیم. پس تا انتها با ما باشید.
پارچه جاجیم چیست؟
پارچه جاجیم بسیار زیبا است که آن را باید یکی از نشانه‌های هنر و ذوق کم‌نظیر ایرانیان معرفی کنیم. در بافت این پارچه رنگ‌های متنوعی به کار می‌رود. معمولا این پارچه با 6 یا 8 رنگ گیاهی به بازار عرضه می‌شود.
در زمان‌های گذشته از این پارچه برای تزئین خانه استفاده می‌کردند. این پارچه به‌عنوان روکش کرسی، پارچه پشتی، روتختی و کیف‌های جاجیمی به کار می‌بردند. امروزه استفاده از این پارچه برای رومبلی، رومیزی، تن‌پوش، سجاده، روکش صندلی اتومبیل، روکش کوسن، سجاده، جا جورابی و روفرشی رایج است.
پارچه جاجیم بسیار ضخیم است و با الیاف‌های محکمی تهیه می‌شود اما سطح پارچه بسیار یکنواخت به‌نظر می‌رسد و پود آن دیده نمی‌شود. بافت پارچه جاجیم متناوب است.
ویژگی‌های پارچه جاجیم
پارچه جاجیم پرز ندارد و می‌توان از هر دو روی آن استفاده کرد. کوچ‌گردان‌ها از آن به عنوان روانداز و محافظ سرما استفاده می‌کنند. این پارچه بسیار پر نقش و زیبا است. نقشه‌های روی این پارچه با ظرافت خاصی طراحی شده‌اند.
همانطور که گفتیم پارچه جاجیم مشابه با گلیم است و روی آن می‌توان خطوط راه راه و رنگارنگی مشاهده کرد که از نخ‌های پشمی یا پنبه‌ای و ابریشم بافته می‌شوند. بعضی تولیدکنندگان در تهیه این پارچه از کرک نیز استفاده می‌کنند.
معمولا در بین رنگ‌های متنوع این پارچه رنگ‌های سبز، زرد، قرمز، سفید و بنفش بیشتر به چشم می‌خورند. همانطور که قبلا گفتیم این پارچه یکی از هنرهای باستانی ایرانیان است. به‌همین دلیل در آنها طرح‌های مشابهی که شامل اشکی یا دندان‌دار، تمام گل، نیم گل، نیم ساده، تسمه دندان موشی و لب دور به‌کار می‌رود.
یکی از مشهورترین طرح‌های جاجیم رنگ ها و نقش‌های لوزی داخل الوان راه راه بود. امروزه این طرح کمتر در بازار موجود است.
جالب است بدانید که در هر منطقه از کشورمان جاجیم را با نام خاصی می‌شناسند. به‌عنوان مثال در استان ایلام به جاجیم جول و به کسی که جاجیم می‌بافد، جولاهه می‌گویند.
برای این‌که نقش و نگارها در تمام پارچه به یک شکل باشد، معمولا آن را با ابعاد مشخصی می‌بافند. پارچه جاجیم معمولا در ابعاد ۲۰ تا ۵۰ سانتی متری در طول ۸ تا ۱۰ متر در بازار موجود است. اگر در ابتدای بافت پارچه را به صورت راه راه بافته باشند تا انتها به همین صورت ادامه می‌دهند تا نقش‌های پارچه مرتب به نظر برسند.
به‌طور کلی پارچه جاجیم در دو عرض زیر تولید می‌شود:
- عرض ۱۵۰ سانتی متری لمینت شده با اسپان باند ۴۰ و ۵۰ گرم
- عرض 2 متری لمینت شده با اسپان باند 70 و 90 گرم
این پارچه معمولا وزن نسبتا بالایی دارد. تولیدکنندگان معمولا این پارچه را با گرماژهای ۴۵۰ گرم ۵۰۰ گرم ۵۵۰ گرم و ۶۰۰ گرم به بازار عرضه می‌کنند. طاقه‌های پارچه جاجیم به‌صورت کتابی هستند.
کاربرد پارچه جاجیم در دنیای مدرن امروز
امروزه برای بافت همه پارچه‌ها از دستگاه‌های بافندگی پیشرفته استفاده می‌کنند. در بافت پارچه جارجیم الیاف مصنوعی نیز به‌کار می‌برند. همچنین این روزها به هنر و فرهنگ ایرانی اهمیت بیشتری می‌دهند. از کاربردهای پارچه جاجیم می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:
- روفرشی یا روتختی که بیشتر در رستوران ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- چادر‌های زنانه‌ای که با جاجیم نازک بافته می‌شوند.
- روانداز و پتو با ضخامت متوسط
- چادر صحرایی با ضخامت زیاد
- کیف‌های سنتی
- کوسن
- رومبلی
- زیرانداز بسته‌بندی و جابه‌جایی وسایل
خرید پارچه جاجیم
در هنگام خرید پارچه جاجیم با داشتن اطلاعات کافی می‌توانید محصول مناسبی انتخاب کنید. باید بدانید که پارچه‌های جاجیم به دو دسته کلی پارچه جاجیم یزدی و پارچه جاجیم اصفهانی تقسیم می‌شوند.
در پارچه جاجیم اصفهان از نخ BCF یا همان تار و پود P.P استفاده می‌کنند. جاجیم اصفهان در طرح‌های محدودی به مرحله تولید می‌رسد و از معروف‌ترین آنها می‌توان به الماسی خشتی مربعی هفت و هشت اشاره کرد. پارچه جاجیم اصفهانی نسبت به یزدی سبک تر است.
تفاوت فرش و جاجیم چیست
- پارچه جاجیم در دستگاه جاجیم بافی بافته شده اما فرش با دار بافته می‌شود.
- فرش ها پرز دارند ولی در پارچه جاجیم هیچگونه پرز یا گره‌ای به چشم نمی‌خورد. به‌همین علت می‌توان از هر دو روی آن استفاده کرد.
- پارچه جاجیم با طول بالا و عرض کم بافته می‌شود و در مرحله بعد قسمت‌های مختلف را به هم می‌دوزند. اما فرش از همان ابتدای مرحله تولید با اندازه‌های مشخص و مرسوم روی دار بافته می‌شود.
- الیاف نخ چله در جاجیم قابل مشاهده است ولی آن را نمی‌توان در فرش دید.
- نخ چله در جاجیم بافی رنگارنگ است و باعث جلوه بیشتر آن می‌شود اما نخ چله در فرش تک رنگ است.
سخن نهایی
پارچه جاجیم یکی از پارچه‌های قدیمی ایرانی است که روی آن طرح‌های سنتی و زیبایی به‌چشم می‌خورد. این پارچه معمولا با طرح‌های لوزی، خشتی و اشکی در بازار موجود است که در بین خریداران طرح‌های لوزی محبوبیت بیشتری دارند.
پارچه جاجیم ضخیم است و از آن به‌عنوان رویه کرسی، رومبلی، پارچه پشتی، کوسن و روفرشی استفاده می‌کنند. به‌طور کلی کاربرد پارچه جاجیم بیشتر در رویه‌های لوازم خانگی است. انواع لمینتی که در این پارچه به کار می‌رود شامل پارچه اسپان باند، مواد ضدآب، نمد و فوم است. بهتر است قبل از خرید در این باره از فروشنده پرس‌وجو کنید.
